Σχετικά με την Λίπανση της Ντομάτας

Γενικά

Η ντομάτα είναι μια απαιτητική καλλιέργεια σε θρεπτικά στοιχεία και αποδίδει υψηλές σοδειές μόνο όταν καλλιεργείται σε πλούσιο, καλά ισορροπημένο έδαφος. Η σωστή λίπανση είναι κρίσιμη σε κάθε στάδιο – από τη μεταφύτευση μέχρι την καρπόδεση και την ωρίμανση.

Στόχος αυτού του άρθρου είναι να παρουσιάσει βασικές αρχές λίπανσης για υπαίθριες και θερμοκηπιακές καλλιέργειες ντομάτας. Παρ’ όλα αυτά, κάθε επαγγελματίας παραγωγός πρέπει να στηρίζεται σε ανάλυση εδάφους και σε εξειδικευμένες συμβουλές από γεωπόνο ή τεχνικό σύμβουλο.

Οι Ανάγκες της Ντομάτας σε λίπασμα:

Η ντομάτα δεν έχει σταθερές ανάγκες σε λίπανση. Αντίθετα, η απορρόφηση των θρεπτικών στοιχείων μεταβάλλεται σημαντικά ανάλογα με το στάδιο ανάπτυξης. Μπορούμε να ξεχωρίσουμε τέσσερις βασικές φάσεις:

1️⃣ Μεταφύτευση έως Δέσιμο Πρώτης Ανθοταξίας (~4 εβδομάδες):
Ζήτηση σε θρεπτικά είναι χαμηλή. Η ντομάτα χρειάζεται περιορισμένες ποσότητες, καθώς το ριζικό της σύστημα αναπτύσσεται.

2️⃣ Ανθοφορία έως Καρποφορία Πρώτων Σταυρών (~9 ακόμα εβδομάδες):
Η περίοδος με τη μεγαλύτερη απαίτηση σε λίπανση.

• Άζωτο (Ν) και φωσφόρος (P) είναι απαραίτητα για ανάπτυξη.

• Κάλιο (K) απορροφάται σε μεγάλες ποσότητες για τον σχηματισμό των καρπών.

3️⃣ Κορύφωση Συγκομιδής (~5 εβδομάδες ακόμα):

• Η ζήτηση σε κάλιο μειώνεται.

• Άζωτο, ασβέστιο (Ca) και μαγνήσιο (Mg) αποκτούν προτεραιότητα για τη διατήρηση της ποιότητας.

4️⃣ Τέλος Καλλιέργειας (~2 ακόμα εβδομάδες):

• Παύει η απορρόφηση των περισσότερων στοιχείων.

• Φωσφόρος και ασβέστιο παραμένουν σημαντικά για την ωρίμανση και πρόληψη ανωμαλιών.

💡 Σημείωση: Οι διάρκειες αυτές μεταβάλλονται ελαφρώς ανάλογα με το αν καλλιεργείται υψηλή (αναρριχώμενη) ή χαμηλή ντομάτα. Οι διάρκειες αναφέρονται σε υπαίθρια τομάτα.

Οργανική Ουσία: Βάση για υγιή καλλιέργεια

Η ντομάτα αποδίδει καλύτερα σε εδάφη πλούσια σε οργανική ουσία – βελτιώνεται η δομή του εδάφους, η συγκράτηση θρεπτικών και η μικροβιακή δραστηριότητα.

🌱 Πριν τη φύτευση:
Ενσωματώστε 5 cm κομπόστ ή άλλη ώριμη οργανική ύλη στα πρώτα 10–15 cm του εδάφους.
Αν χρησιμοποιείται αγελαδινή κοπριά, αποφύγετε ποσότητες άνω των 4 τόνων/στρέμμα, ώστε να μην υπερφορτωθεί το έδαφος με άζωτο.

🌾 Χλωρή λίπανση:
Σε υπαίθριες καλλιέργειες, είναι πολύ αποτελεσματική η επίσπορη χλωρή λίπανση (π.χ. βίκος, λούπινο) που ενσωματώνεται περίπου 1 μήνα πριν τη φύτευση.
⚠️ Σημειώστε ότι οι μικροοργανισμοί που αποδομούν τη χλωρή μάζα καταναλώνουν άζωτο — γι’ αυτό συστήνεται μια μικρή ενίσχυση με νιτρικό άζωτο.

Τα επιμέρους θρεπτικά στοιχεία

1.  Άζωτο (N): Ανάπτυξη – με μέτρο όμως!

Το άζωτο είναι απαραίτητο για τη βλαστική ανάπτυξη, αλλά χρειάζεται προσοχή στην ποσότητα και μορφή.

📈 Πότε το χρειάζεται η ντομάτα:

• Από την καρπόδεση μέχρι τα μέσα της συγκομιδής η ζήτηση είναι πολύ υψηλή.

• Προς το τέλος της καλλιέργειας, η ανάγκη μειώνεται σταδιακά.

⚠️ Υπερβολικό άζωτο = πρόβλημα:

• Οδηγεί σε υπερβολική βλάστηση,

• Καθυστερεί την καρποφορία,

• Μειώνει την ποιότητα των καρπών.

🔄 Μορφές αζώτου και επίδραση:

🧩 Στρατηγική παραγωγού:
Ο παραγωγός μπορεί να ρυθμίσει την αναλογία νιτρικού/αμμωνιακού αζώτου ανάλογα με την πορεία της καλλιέργειας:
– Πιο νιτρικό (>=75% συνολικού) -> έλεγχος αναπτύξεως
– Πιο αμμωνιακό (>=25%) -> ενίσχυση βλαστήσεως

2. Φωσφόρος (P): Ρίζες, Πρωιμότητα και… Κούφιες Ντομάτες

Ο φωσφόρος είναι ζωτικός για την ανάπτυξη ριζικού συστήματος και την πρωιμότητα της παραγωγής. Περισσότερο από 75% του φωσφόρου που απορροφάται από το φυτό, καταλήγει τελικά στους καρπούς.

🕓 Πότε να εφαρμοστεί:

• Οι κύριες δόσεις πρέπει να δίνονται στην αρχή της καλλιέργειας, κοντά στη μεταφύτευση.

❄️ Θερμοκρασία εδάφους:

• Σε χαμηλές θερμοκρασίες, μειώνεται η απορρόφηση φωσφόρου.

• Τα φυτά δείχνουν τότε μοβ απόχρωση στα φύλλα — χαρακτηριστικό σύμπτωμα έλλειψης.

3. Κάλιο (K): Το στοιχείο της ποιότητας

Το κάλιο συνδέεται με την γεύση, τον χρωματισμό και τη συνοχή των καρπών.

🍅 Γιατί είναι κρίσιμο:

• Βοηθά στη μετακίνηση σακχάρων και ενισχύει το χρώμα.

• Υποστηρίζει και την ανάπτυξη ριζικού συστήματος, όπως ο φωσφόρος.

📆 Πότε το χρειάζεται περισσότερο:

• Κατά τις βραχείες ημέρες του έτους, η ντομάτα απορροφά 2–3 φορές περισσότερο κάλιο από άζωτο.

⚠️ Έλλειψη καλίου:

• Μπορεί να προκαλέσει ανώριμο ή ανομοιόμορφο χρωματισμό στους καρπούς.

• Συχνά συνδυάζεται με δευτερογενή έλλειψη μαγνησίου, καθώς τα δύο στοιχεία ανταγωνίζονται στην απορρόφηση.

4. Μαγνήσιο (Mg): Η λεπτομέρεια που κάνει τη διαφορά

Το μαγνήσιο είναι βασικό για τη φωτοσύνθεση και την πυκνότητα των ιστών.

💪 Επιδράσεις:

• Καλή λίπανση με Mg οδηγεί σε σφιχτούς και ποιοτικούς καρπούς.

• Η έλλειψή του εμφανίζεται συχνά όταν υπάρχει υπερβολικό κάλιο.

5. Ασβέστιο (Ca): Ασπίδα κατά της ξηρής κορυφής

Το ασβέστιο είναι απαραίτητο για την αντοχή των κυτταρικών τοιχωμάτων και την πρόληψη φυσιολογικών διαταραχών.

☠️ Έλλειψη Ca → Ξηρή κορυφή:

• Ένα από τα πιο συχνά προβλήματα σε θερμοκήπια και υπαίθρια καλλιέργεια.

🧴 Διόρθωση με ψεκασμό:

• 4 g/L άνυδρο χλωριούχο ασβέστιο, ή

• 7.5–10 g/L νιτρικό ασβέστιο.

📌 Σημείωση: Οι διαφυλλικοί ψεκασμοί πρέπει να γίνονται τακτικά και να συνδυάζονται με καλό πότισμα, για να υπάρχει επαρκής ροή ασβεστίου στο φυτό.

📋 Φυλλοδιαγνωστική: Τι δείχνουν τα φύλλα;

Η ανάλυση φύλλων είναι ένα πολύτιμο εργαλείο για την εκτίμηση των επιπέδων θρεπτικών στοιχείων στο φυτό και την πρόληψη προβλημάτων.

Ο παρακάτω πίνακας δείχνει τα φυσιολογικά επίπεδα και τα κατώφλια τροφοπενίας για βασικά μακρο- και ιχνοστοιχεία στη ντομάτα:

📚 Πηγή: ADAS “Diagnosis of Mineral Disorders in Plants”, London 1987

Τι λίπασμα να χρησιμοποιήσω;

Η επιλογή λιπάσματος εξαρτάται από τη σύσταση του εδάφους και τις ανάγκες της καλλιέργειας. Για να γίνει σωστή επιλογή, είναι απαραίτητη η ανάλυση εδάφους. Χωρίς αυτή, μιλάμε μόνο για ενδεικτικές επιλογές.

---

✅ Αν υπάρχει ανάλυση εδάφους:

🔬 Ισορροπημένο έδαφος:
→ Προτιμήστε λίπασμα με λίγο άζωτο και περισσότερο φώσφορο, π.χ. 5-10-10.

🌱 Φτωχό σε άζωτο:
→ Επιλέξτε ισορροπημένο λίπασμα, π.χ. 10-10-10 ή 12-12-17.

---

❗ Αν δεν υπάρχει ανάλυση:

🎯 Αν στο παρελθόν η καλλιέργεια δεν είχε προβλήματα:
→ Υποθέστε ισορροπημένο έδαφος και χρησιμοποιήστε λίπασμα με έμφαση στο φωσφόρο.

---

Προσοχή στο Άζωτο!

⚠️ Η υπερβολική λίπανση με άζωτο οδηγεί σε:

• Υπερβολική βλάστηση,

• Ανοιχτοπράσινο φύλλωμα,

• Λίγους ή καθυστερημένους καρπούς.

---

🚫 Αποφύγετε το Χλώριο!

Η ντομάτα είναι ευαίσθητη στο χλώριο.
📌 Μην χρησιμοποιείτε λιπάσματα που περιέχουν χλωριούχο κάλιο (KCl) – προτιμήστε θειικό ή νιτρικό κάλιο.

Παραδείγματα Λιπάνσεως Ντομάτας

Η ακόλουθη πρόταση βασίζεται στις συνιστώμενες απαιτήσεις της τομάτας σε θρεπτικά στοιχεία, όπως παρουσιάζονται στον πίνακα του Henri Zuang (CTIFL: “Fertilisation des Cultures Légumières”):

Συνιστώμενη Λίπανση Τομάτας ανά στρέμμα σε μονάδες:

WordPress Data Table Plugin

(Henri Zuang, CTIFL : “Fertilisation des Cultures Légumières”)

Υπαίθρια φρέσκια τομάτα:

• ✅ Πρόγραμμα Λίπανσης – Υπαίθρια Φρέσκια Τομάτα

  🧑‍🌾 Πριν τη φύτευση:

  • Εφαρμόζουμε όλο τον φωσφόρο και τα 4/5 του καλίου.

  🌱 Κατά τη φύτευση:

  • Προσθέτουμε 6 μονάδες αζώτου, μέρος των οποίων μπορούμε να εφαρμόσουμε στο πρώτο πότισμα με υδατοδιαλυτό λίπασμα.

  🍅 Κατά την παραγωγή:

  • Το υπόλοιπο άζωτο εφαρμόζεται σε 2–3 δόσεις, ξεκινώντας από την άνθιση του πρώτου σταυρού.

  • Το υπόλοιπο κάλιο εφαρμόζεται περίπου στα μέσα της συγκομιδής.

  🕐 Παρατεταμένη καλλιέργεια (μετά τον 5ο σταυρό):

  • Συνεχίζουμε με εφαρμογές κάθε 10 ημέρες, δίνοντας άζωτο και κάλιο σε μικρές δόσεις.

Τομάτα Θερμοκηπίου:

Ανοιξιάτικη καλλιέργεια:

🌱 Εκκίνηση καλλιέργειας:

• Ξεκινάμε με καλή βασική λίπανση σε φωσφόρο (P) και κάλιο (K).

• Το άζωτο (N) πρέπει να μην ξεπερνά τις 5 μονάδες/στρέμμα σε αυτό το στάδιο.

💡 Αν η ανάγκη σε φωσφόρο είναι ≤ 20 μονάδες/στρέμμα και το έδαφος δεν είναι ασβεστούχο, μπορεί να δοθεί σε μία δόση κατά τη βασική λίπανση.

---

🍅 Καλλιεργητική περίοδος:

• Το άζωτο και το κάλιο εφαρμόζονται σταδιακά, από τον πρώτο σταυρό έως 15 ημέρες πριν το τέλος της καλλιέργειας.

• Ο λόγος Ν:Κ πρέπει να προσαρμόζεται:

📌 Ο λόγος αυτός βοηθά στην ισορροπία βλάστησης – καρποδέσεως και την ποιότητα καρπών.

🍂 Φθινοπωρινή Καλλιέργεια (Φύτευση τέλη Ιουλίου)

Η φθινοπωρινή τομάτα έχει διαφορετικές ανάγκες λίπανσης λόγω:

• υψηλής θερμοκρασίας εδάφους (έντονη νιτροποίηση),

• υπολειμμάτων λιπασμάτων από την προηγούμενη καλλιέργεια.

---

🧪 Έδαφος με >50 ppm άζωτο:

→ Μην προσθέσετε άζωτο στη βασική λίπανση.

🌿 Φώσφορος και βασική λίπανση:

→ Αυτή την εποχή έχουμε καλή απορρόφηση φωσφόρου,
→ Αν υπάρχουν υπόλοιπα από προηγούμενη καλλιέργεια, μπορεί να παραληφθεί τελείως η βασική λίπανση.

---

📉 Λιπάνσεις κατά την παραγωγή:

Λόγω μικρότερης συνολικής παραγωγής, οι ποσότητες είναι χαμηλότερες από την άνοιξη.

---

📚 Βιβλιογραφία

• Henri Zuang, CTIFL, La Fertilisation des Cultures Légumières, Paris, 1982

• Geoffrey Winsor, Peter Adams, ADAS, Diagnosis of Mineral Disorders in Plants, London, 1987

• Fiche Technique : Tomate sous Serre, INRA/CTIFL

• Optimisation de la Fertilisation et Essais de Variétés pour la Production de Tomates en Grands Tunnels, (έκδοση τεχνικής υπηρεσίας)