Η πανδημία του κορονοϊού και οι συνθήκες καραντίνας που επιβλήθηκαν στις περισσότερες χώρες του κόσμου, άλλαξαν τις συνθήκες εμπορίου όλων των τροφίμων, αλλά και των οπωροκηπευτικών.
Είχαμε γράψει για τα προβλήματα στην αγορά των τροφίμων. Επίσης, είχαμε αναφερθεί σε προβλήματα που αντιμετώπισαν οι παραγωγοί στις ΗΠΑ. Ας κάνουμε μία ανασκόπηση τώρα, δύο μήνες αργότερα για τις επιπτώσεις και τις ευκαιρίες που παρουσιάζονται.
Η σημαντικότερη επίπτωση ήταν το κλείσιμο των εστιατορίων. Ξαφνικά, πολλοί παραγωγοί που στόχευαν στην αγορά της εστιάσεως και μάλιστα οι μεγαλύτεροι, έμειναν χωρίς αγορά. Οι άνθρωποι συνέχισαν να τρώνε, αλλά τώρα έπρεπε να βρουν τρόπο ώστε τα οπωροκηπευτικά τους να φθάσουν στον τελικό καταναλωτή. Οι πολύ εξειδικευμένοι παραγωγοί και διανομείς έπρεπε να ανακαλύψουν τον δρόμο προς τα σουπερμάρκετ και μανάβικα, πράγμα όχι εύκολο.
Κανονικά, τα σουπερμάρκετ δεν έπρεπε να αντιμετωπίσουν πρόβλημα. Όμως, το κλείσιμο των συνόρων,
τόσο των εσωτερικών της ΕΕ όσο και προς τις τρίτες χώρες και οι σοβαροί έλεγχοι στα σύνορα δημιούργησαν μεγάλη αναστάτωση στο διασυνοριακό εμπόριο οπωροκηπευτικών. Το αποτέλεσμα, κυρίως στην Δυτική Ευρώπη και στην Βρετανία ήταν να υπάρξουν σοβαρά κενά στην τροφοδότηση των σουπερμάρκετ.
Οι καταναλωτές, αντιμετώπισαν και αυτοί προβλήματα, τόσο από τους περιορισμούς κινήσεως
όσο και από τον φόβο της μεταβάσεως στα σουπερμάρκετ. Πολλοί στράφηκαν, για πρώτη φορά, στις online παραγγελίες ή στα μικρά τοπικά μαγαζιά.
Αλλαγές που μπορεί να διαρκέσουν
Αν και προβλέπεται να επιστρέψουμε στην κανονική λειτουργία της αγοράς, θα μείνουν κάποιες μακροχρόνιες επιπτώσεις και τάσεις:
Τα σουπερμάρκετ έχουν αντιληφθεί την σημασία της προμήθειας τοπικών προϊόντων, περισσότερο από πριν. Αν και πάντα θα προμηθεύονται είδη εισαγωγής, ίσως αυξήσουν λίγο την προμήθεια τοπικών οπωροκηπευτικών.
Η κρίση έφερε στην επιφάνεια όλα τα αδύναμα σημεία στις αλυσίδες εφοδιασμού των σουπερμάρκετ που σίγουρα θα τις αναθεωρήσουν προσπαθώντας να τις κάνουν πιο ανθεκτικές σε παρόμοιες κρίσεις. Είναι βέβαιο ότι θα προτιμήσουν να στραφούν σε πιο τοπικά μοντέλα, μειώνοντας την εξάρτησή τους από τις εισαγωγές, μειώνοντας τα ρίσκα.
Κάποιοι από τους καταναλωτές που γνώρισαν την ευκολία της online παραγγελίας, θα συνεχίσουν να παραγγέλλουν online.
Όμως η κρίση αναμένεται να έχει και άλλες επιπτώσεις στην συμπεριφορά των καταναλωτών. Οι καταναλωτές που ευνοούν τα τοπικά προϊόντα θα γίνουν περισσότεροι. Δεν θα γίνουν όλοι, αλλά θα αυξηθεί το ποσοστό τους και θα έχουν μεγαλύτερη επιρροή στην αγορά.
Κάτι τέτοιο έγινε και με την κρίση των «τρελών αγελάδων» πριν χρόνια. Οι καταναλωτές, τότε, ζητούσαν, εντόνως, τοπικό κρέας και αυτή η τάση έχει επιβιώσει σε αρκετό βαθμό. Αναμένουμε μία αντίστοιχη επίπτωση και σε αυτήν την κρίση σε όλα τα διατροφικά προϊόντα, όπως και τα οπωροκηπευτικά.
Να σημειώσουμε, επίσης, ότι μία ακόμα επίπτωση της καραντίνας ήταν ότι όλοι θυμήθηκαν τους κήπους τους. Φέτος, οι κήποι θα είναι, γενικώς, πιο περιποιημένοι. Οι καταναλωτές, φέτος, αγόρασαν πολύ έντονα σπορόφυτα κηπευτικών για τους κήπους τους.
Οι άνθρωποι δένονται πιο πολύ με την φύση και αυτό θα κάνει ακόμα περισσότερους να θέλουν να γνωρίζουν την προέλευση των τροφίμων που αγοράζουν και να αποφεύγουν τα τρόφιμα από βιομηχανική καλλιέργεια, προτιμώντας τους μικρούς παραγωγούς.
Πώς πρέπει να αντιδράσουν οι Παραγωγοί;
Οι σημερινές συνθήκες είναι μία μεγάλη ευκαιρία για τους παραγωγούς για να προωθήσουν μοντέλα μάρκετινγκ των προϊόντων τους με πιο κοντές αλυσίδες, δηλαδή με όσο το δυνατόν λιγότερους μεσάζοντες με τους καταναλωτές, ακόμα και με άμεση επαφή.
Οι μεγάλες αλυσίδες σουπερμάρκετ έχουν ευνοήσει τα μοντέλα μάρκετινγκ μακριάς αλυσίδας (παραγωγός -> χονδρέμπορος -> επεξεργαστής / τυποποιητής -> σουπερμάρκετ -> καταναλωτής). Αυτά τα μοντέλα είναι πολύ βολικά για όσους προγραμματίζουν την προμήθεια των σουπερμάρκετ. Όμως, όλοι οι ενδιάμεσοι θέλουν να βγάλουν κάποιο κέρδος και αυτό γίνεται με συμπίεση των τιμών παραγωγού.
Οι παραγωγοί πρέπει να εκμεταλλευτούν την σημερινή συγκυρία. Οι καταναλωτές είναι πιο πρόθυμοι να ακούσουν για τα πλεονεκτήματα της τοπικής παραγωγής, αλλά και τα σουπερμάρκετ θα είναι πιο πρόθυμα σε συνεργασίες με σοβαρούς παραγωγούς. Θα μπορέσουν να αντιμετωπίσουν καλύτερα τις εισαγωγές και να πετύχουν καλύτερες τιμές.
Οι προσπάθειες που έγιναν παλιότερα για online μανάβικα πρέπει να αναζωογονηθούν. Τότε κάποιες απέτυχαν διότι ξεκίνησαν χωρίς κεφάλαια, ακόμα και χωρίς γραφείο, συσκευαστήριο ούτε και ψυγείο.
Παραγωγοί πρέπει να δουν την ευκαιρία να συνεργασθούν, ακόμα κι αν είναι από διαφορετικές περιοχές και να διαπραγματευθούν καλύτερα με τις αλυσίδες σουπερμάρκετ.
Πέρα από τις αλυσίδες σουπερμάρκετ, παντού κερδισμένα από την κρίση ήταν τα μικρά τοπικά μαγαζιά. Πολλοί καταναλωτές ανακάλυψαν την χαρά να ψωνίζεις κάπου που σε γνωρίζουν προσωπικώς, χωρίς το απρόσωπο ύφος των σουπερμάρκετ.
Οι παραγωγοί οπωροκηπευτικών πρέπει να στηρίξουν αυτά τα τοπικά μανάβικα οργανώνοντας δίκτυα διανομής κατ’ ευθείαν σε αυτά. Επίσης, πρέπει να προχωρήσουν τις ιδιωτικές λαϊκές αγορές (Farmers Markets), όπως θεσπίσθηκαν με τον νόμο 4235 / 2014. Εκεί, τα οπωροκηπευτικά μπορούν να πάρουν μία ανθρώπινη ταυτότητα: όχι απλώς τομάτες Ωρωπού, αλλά τομάτες του Κώστα.
Σήμερα, υπάρχουν αρκετές ευκαιρίες για τους Έλληνες παραγωγούς να αντιμετωπίσουν τις εισαγωγές και να βελτιώσουν το εισόδημά τους. Απαιτούνται, όμως, γρήγορες και ομαδικές κινήσεις. Η ευκαιρία δεν θα περιμένει για πολύ.
Ας ελπίσουμε ότι κάτι καλό θα μείνει στον τομέα των οπωροκηπευτικών από αυτήν την κρίση.